door Lucette ter Borg publiceerd in NRC, 5 april 2012
Luid Land – de klank van het landschap. Met werk van Sarah van Sonsbeeck, Julia Willms, Robert Pravda, Andrea Božić, Jacco Olivier en Mark Bain. T/m 7 juli. Kunstfort Vijfhuizen. Inl. kunstfort.nl ****
Waar kun je beter een tentoonstelling organiseren over geluid en stilte dan in de Haarlemmermeer, waar vliegtuigen over het land scheren, waar akkers worden geploegd met reusachtige tractoren en waar een van de drukst bereden wegennetten van Nederland ligt? In die veel geplaagde Haarlemmermeer, in het dik bemuurde Fort Vijfhuizen, besloot curator Iris Dik een expositie samen te stellen met werk van kunstenaars die allemaal de aard van stilte onderzoeken.
Van de uitgenodigden is Sarah van Sonsbeeck (1976), afkomstig van de Rijskakademie, de bekendste. In Vijfhuizen vat zij het begrip stilte letterlijk op. Met platen isolatiemateriaal bouwt zij een minimalistisch schilderij in drie dimensies, waar een ijzeren trap naar boven lonkt, naar een schuttersput van het fort. Het uitzicht vanaf een wankel krukje is de wat teleurstellende clou van het werk.
Anders is dat bij het werk van de Amerikaan Mark Bain (1966) en de Duitse Julia Willms, beiden nog tamelijk onbekend in Nederland. Bain nam onder andere de Genieloods bij het fort in bezit met een geluidsinstallatie die het onhoorbare van de Haarlemmermeer én de loods zelf tot leven wekt. Via seismische sensoren wordt ieder geluidje opgenomen en versterkt – van een auto die start, een windvlaag die aan de loods trekt, een vogel die fluit. Het tot gigantische proporties versterkte geluid verandert de metalen opslagplek in een fragiel bouwsel dat door het geluid meegevoerd dreigt te worden, de lucht in.
De Duitse Julia Willms (1974) is een echte ontdekking. Zij maakt met haar video-installatie The Picture (2011) een even ingenieuze als beeldschone beschouwing over de kunstmatigheid van geluid in relatie tot beeld. In een met een huiselijk behangetje ingerichte cel van het fort speelt een video van een vrouw in een gelijksoortig behangen kamer. Door het simpel ophangen van schilderijen in haar kamer opent en sluit de vrouw vensters. Met iedere ingreep, een schakelaar die wordt aangeraakt, een schilderij dat wordt opgehangen, een gat dat in de muur wordt gedicht, verandert het geluid, de tijd – vroeger of nu – én het leven zelf.
